Met conceptuele architectuur en stedenbouw de uitgangspunten van opdracht bewaken.

Conceptueel Denken

Architectuur die past bij de uitgangspunten.

Stedenbouw en architectuur die echt passen bij omgeving.

Scherpe analyse van situatie of wensen omzetten in passende verschijningsvormen.

Architectuur die past bij de uitgangspunten.
Stedenbouw en architectuur die echt passen bij omgeving.
Scherpe analyse van situatie of wensen omzetten in passende verschijningsvormen.

Met een duidelijk concept krijg je als vanzelf frisse nieuwe gebouwen en gebieden.

Conceptueel denken klinkt saai, maar het resultaat is adembenemend !

Concepten geven richting in ontwerpproces.

In elk ontwerpproces, of het nu over gebouwen, als woningen, appartementen, bedrijfshuisvesting, vereningsgebouwen of stedenbouwkundige plannen gaat, heb je duidelijke richtlijnen nodig. Anders dwaal je in het proces al snel af naar algemene oplossingen die wel aanspreken, maar eigenlijk helemaal niet passen bij de ideeën waarmee het project begon. De keuze mogelijkheden zijn eindeloos, dus hoe gaan we al de keuzes onderweg bij het maken ? Een traditioneel ‘Programma van Eisen’ wordt al gauw een enthousiasme dodend en eindeloos bediscussieerd basis werk waar geen ruimte en lucht meer is voor creatieve inbreng van architect en gemeenteleden. Een goed concept echter laat ruimte voor creativiteit maar kan toch heel scherp de doelstellingen vangen. Een duidelijk concept kan ook op elk niveau in het proces richting geven. Of het nu gaat over waar en hoe mensen elkaar ontmoeten in het gebouw, of hoe we inbraakwerendheid al in het ontwerpproces kunnen meenemen is m.b.v. een duidelijk concept veel makkelijker in te vullen.

Ook bij eenvoudige projecten als een nieuw huis of een uitbouw van een bestaand gebouw is het eigenlijk net zo helpend. 

Het voorkomt eindeloze discussies over mooi, passend, of de voor of nadelen van oplossingen. omdat het concept wat iedereen kan begrijpen erin terug te vinden moet zijn. Een losstaand ontwerp of praktisch  idee is ermee snel te toetsen.

Wat is een concept in dit geval ?

Op de home page staat een gebouw wat duidelijk vanuit een concept idee is ontstaan. Het is niet aan de buitenkant te zien, maar iedereen die een beetje eromheen en erin rond gesnuffeld heeft zal het erin herkennen. Het kan zoals bij dit gebouw een heel eenvoudig begrip zijn, waar iedereen een beeld bij heeft. Na enig open en vrijdenken werd de ‘Strandtent’ als concept gekozen. Vooral de ontspannen sfeer van een strandtent deed ons besluiten dit thema te kiezen. Een eenvoudig gebouw, open naar de omgeving, waardoor mensen er makkelijk naar binnen kunnen lopen en in een ontspannen sfeer kunnen verblijven.  

 

Conceptuele oplossingen leidt tot simpele architectuur ?

Ik denk dat het wel degelijk mogelijk is recht te doen aan de complexiteit van een opgave. In blog van tijdschrift ‘De Architect’ van 11 juli 2012 citeert Harm Tilman, Oliver Till die erop wijst dat concepten iedere complexe, geïntegreerde en uitgebalanceerde visie op architectuur teniet doet. Het hangt er maar net vanaf hoe bot of genuanceerd je ermee omgaat. Uiteindelijk heeft elk gebouw een redelijk leesbare opzet. 

Uit onderstaand blijkt dat er bij uitwerking van concept er een bijstelling van concept heeft plaats gevonden bij vormgeving van pand. De context (omgeving waar gebouw staat) past niet echt bij de ruwe en krakkemikkige uitstraling van een klassieke strandtent. Dat had ik al bij keuze concept in de gaten, maar heb ik op dat moment losgelaten, om proces niet te verstoren. (zie hieronder) Maar dat doet niets af aan de waarde van het gekozen concept in planvorming ook voor opdrachtgever en gebruikers. 

 

Hoe komt conceptkeuze tot stand ?

Een kleuterschool met een ruim schoolplein ervoor geeft de vrijheid om een gebouw neer te zetten wat geheel gebaseerd is op de principes van de vereniging. Het bestaande gebouw is zeer goed en eenvoudig te verbouwen en uit te breiden naar een modern en volwaardig gebouw vanuit het verrassende concept van een ‘strandtent’ naar een gebouw wat mensen aanzet tot het ontmoeten van elkaar.

Het bestaande gebouw is een kleuterschool die omgebouwd moet worden tot een kerk. Maar we wilden niet een gesloten en formeel wat afstandelijk kerkgebouw. Een kerk die nieuwe manieren van kerk zijn mogelijk maakt, open naar de samenleving. Naast traditionele kerkdiensten met een spreker, bandje en kerkgangers die vooral luisteren en liederen meezingen, is er ruimte voor alternatieve vormen van samenkomen.

In deze kerk is het gebruikelijk dat er door kerkgangers tijdens de dienst een al of niet spontane inbreng in de dienst gedaan wordt. Hierdoor is een preekstoel hoog in de lucht geen optie. Met een ruim podium kunnen ook groepen mensen iets voordragen. Daarnaast is er gedacht aan een alternatief samenkomen waarbij ook inbreng van buurtbewoners mogelijk is, waardoor er echt een open gesprek plaats kan vinden. 

Het idee is een prettlige ontmoetingsplek te bieden voor de buurt. Waar samen gegeten en wat gedronken kan worden en ruimte is voor een goed gesprek. Zonder de vormelijke sfeer van een traditioneel kerkgebouw en de grauwheid van een buurthuis. Het concept van een strandtent lost dit allemaal op.

Van Concept naar gebouw

Overleg structuur

Maar hoe zet je nu zo’n helder, als het goed is, iedereen aansprekend concept om in een gebouw ontwerp ?

Allereerst is lang gewacht met het ontwerpproces. Eerst wilde ik een heel goed beeld hebben van de ideeën, vragen en dromen die er in de gemeenschap zijn. Naast bouwcommissie, kerkenraad / oudsten is er een ontmoeting geweest met een groep mensen die representatief voor de gemeenschap zijn en mensen die diep in de gemeenschap zitten. Ook is er een avond geweest om het concept idee aan de gemeente voor te leggen. Later zijn er nog een sfeer-, keuken- en muziekcommissie bijgekomen. De ervaring leert dat voor een goed en prettig functionerend gebouw niet alleen bestuurders nodig zijn in het beslissingsproces maar ook gebruikers en bezoekers.

Ontwerp uitgangspunten

Het begint niet met, ‘Welke ruimtes hebben we nodig ?’, maar met, ‘Wat doen we nu en wat willen we gaan doen in het nieuwe gebouw ?’ 

Een strandtent laat zien dat de open ontspannen sfeer veel te maken heeft met het beperkte aantal ruimtes. In basis is er maar één ruimte. Een zaal met bar, meestal grenzend aan een keuken. Vanuit de zaal kun je overal direct komen.  De zaal heeft ook geen entree hal en aparte garderobe. Die open en eenvoudige structuur draagt bij aan het ontspannen laagdrempelige karakter van de setting.

Met bovenstaand is het daarna meestal vrij makkelijk om daar dan ruimtes bij te bedenken die er geschikt voor zijn. In combinatie met een planning waarin we kijken of er meer dan één ruimte van een bepaalde soort nodig is.  En tenslotte de belangrijke vraag hoe zijn die ruimtes onderling verbonden ? Dat alles hoeft niet 100% vast te staan. Hoe meer we nog onbepaald laten hoe meer er in het ontwerpproces ruimte is om unieke oplossingen kunnen ontstaan die gebruik maken van de locatie en ideeën die er leven. Zo kunnen ook vaak minder essentiële ruimtes als de entree, halletjes, opslagruimte, garderobes en bijvoorbeeld een keuken dan meegenomen worden.

Het richting gevende basis ontwerp uitgangspunt van een strandtent blijft dus zo min mogelijk ruimtes creëeren om een centrale ruimte die ook van buitenaf goed toegankelijk is.  

De uitwerking in plattegronden

De bestaande voormalige kleuterschool met groot schoolplein ervoor  biedt, ondanks dat het aan 2 straten grenst, veel mogelijkheden om substantieel uit te breiden. Onder oranje schilddak zijn 2 ouderwets grote klaslokalen daarachter in een L-vorm eromheen een lage gangzone met WC’s langs de erfgrenzen van de omliggende huizen met platte daken.

Er zijn 3 varianten gemaakt waarin het aantal zalen varieert. Er is gekozen om een kerkzaal te maken waar de gewone diensten plaats vinden. 2 nissen kunnen bij de zaal worden betrokken of juist ervan afgesloten. In de hoek van de zaal bij die nissen is de mogelijkheid om in kleiner verband bij elkaar te komen. De zaalverlichting is hier op aan te passen.

Voor kinderdiensten, vergaderingen en creche zijn er 2 kleinere zalen.

Deze 3 zalen liggen om de centrale koffie en ontmoetingsruimte. Grote oude houten schuivende schuurdeuren geven direct toegang tot de grote zaal, waardoor bij grotere evenementen het gebouw bijna uit één doorlopende ruimte ontstaat. Dit is ook erg plezierig als er na een samenkomst ruimte is voor informeel ontmoeten.

De ontmoetingsruimte heeft een open keuken met bar, waardoor er ook gezamenlijk kan worden gekookt of eten opgewarmd met kleinere groepen. De ontmoetingsruimte heeft een directe verbinding zonder hal met de buitenruimte die direct grenst aan 2 straten en goed op de middag zon ligt. Een entreehal met aparte garderobe erbij zou immers de hele laagdrempelige openheid in één keer weg nemen.

De eenvoud van het strandtent concept heeft er voor gezorgd dat je het gebouw direct via de ontmoetingsruimte, zonder hal en garderobe, binnenkomt. De ontmoetingsruimte geeft ook direct toegang tot de 2 grotere zalen. Het ligt centraal in heel het gebouw, waardoor er maar 1 gang nodig is, die tevens een garderobe functie heeft. Het is daardoor een gebouw die stimuleert om elkaar te ontmoeten, prettig compact en goedkoper.

De gebouw vorm

Het bestaande eenvoudige gebouw heeft een mooi overstekend zadeldak op een constructie van baksteen met grote klaslokaal kozijnen. Een lage gang loopt in een L-vorm achter om het gebouw. Die architectuur past goed in de voor een groot deel jaren 20-30 architectuur van de omgeving.

Ga je dan daar letterlijk een verveloze houten keet tegenaan zetten, wat een strandtent in basis is ? Gekozen is om er visueel meer een jaren ’30 houten paviljoen van te maken. Goed passend bij de gebouwde omgeving en bijna net zo laagdrempelig qua uitstraling.

Een concept kan zelden 100% verwoorden wat we werkelijk willen, maar is wel heel behulpzaam om een heel idee in één term of beeld te vangen. Een zekere vrijheid bij interpretatie ervan is wel belangrijk om tot het beste resultaat te komen.

In dit geval is dus ook een vorm van contextueel ontwerpen toegepast voor het uiterlijk van gebouw, zonder dat het gebouw geen eigen karakter heeft. Een valkuil die bovenstaande blog uit ‘De Architect’  juist waardeert bij contextueel ontwerpen. Althans bij stedenbouwkundig plan van Rem Koolhaas architectenbureau OMA. Wat dat kies ik voor zichtbaar- en eigenheid vanuit verwantschap met (gebouwde) omgeving. Je wilt tenslotte niet in het ‘niets’ opgaan toch ?

De eenvoud van het strandtent concept heeft er dus voor gezorgd dat je het gebouw via de ontmoetingsruimte binnenkomt en tussen alle andere ruimtes in ligt, waardoor er maar 1 gang nodig is, die ook nog een garderobe functie heeft.

De gevels

Entreegevel  aan wijkonstsluitingsweg. Een toegangshek een combinatie van een schapenhek vestevigd met de kolommen van het paviljoen is een verwijzing naar het strandtent concept met de ontspannen sfeer van de duinen.

De zijgevel in het woonerf. Rechts het bestaande kleuterschool gedeelte met schilddak en lage gangzone. Links het nieuwe deel met veel glas. Open naar de wijkonstsluitingsweg. De grote 1,5m overstekende doorlopende luifel houdt in de zomer de warmte goed tegen en geeft het gebouw een intieme uitnodigende uitstraling

De gang doortrekken in de kleinste zaal maakt die zaal intiem en zorgt dat de buren toch nog veel zon in hun nu beter van de wind afgeschermde tuin krijgen. De hoge goot van het bestaande gebouw is doorgezet in het plattedak van de rest van de uitbreiding.

Bij de entree – terras-buitenruimte is het dak overstek 1,5m. De buitenruimte en het gebouw krijgen daardoor een intieme uitstraling en beschermen de binnenruimtes tegen teveel zonlicht en warmte. Dit overstek is veel groter dan de bestaande 40cm maar dat past nu juist bij het concept. 

Het zware houten kolommen dragen het dak en daartussen zitten grote houten puien in de stijl van het bestaande gebouw op een betonnen borstwering. 2 x 2 dubbele deuren kunnen de koffieruimte een open verbinding geven met de in de middag beschutten en zonnige buitenruimte. Allemaal om de paviljoen en strandtent sfeer mogelijk te maken !

De borstwering onder de kozijnen is gemaakt van gestapelde betonnen kantplanken. Robuust, goedkoop en passend bij strandtent sfeer.

Linker bakstenen gedeelte laag als de gangzone erachter. Buren links houden daardoor hun zonnige tuin. De kleinere ruimte voor o.a. vergaderingen is juist prettiger met een lager plafond. 

Het overstekende dak op houten consoles beschermd het houtwerk eronder tegen inwerking van zon en regen. De zon komt in de zomer niet binnen overdag en de luifel maakt buitenruimte intiemer.

Het interieur

Een strandtent heeft eigenlijk altijd een vrij eenvoudig interieur waarbij de constructie van het dak gewoon in het zicht is.  Dat hebben we als uitgangspunt gekozen voor de verbouwing.

In het bestaande gebouw bevind zich een gang met een laag zachtboard plafond. De 2 klaslokalen hebben we samengevoegd tot de kerkzaal. Door het plafond op 3,5m weg te halen kwam de mooie houten kap met spanten in het zicht. Veel meer dan het schoonspuiten van de kap was eigenlijk niet nodig. Bewust hebben we de houtkleur zo gelaten, die mooi contrasteert met de gesausde veel lichtere muren.

In de uitbouw waar de koffie ruimte en 2 kleinere onmoetingsruimten zitten hebben we dit idee doorgezet met een houten kolommen, moederbalken en kinderbinten structuur.

Het ‘strandtent’ concept en de vertaling in een houten paviljoen is daarmee op alle niveau’s terug te vinden in en om het gebouw. Het helpt het ontwerp, uitwerkings- en uitvoeringsproces richting te geven. Het gebouw wordt er meer een eenheid door.

De koffie en ontmoetingsruimte. Met de dichtgemetselde oude kleuterschool gevel in een klassieke steenrode kleur die net als bij restauraties de reparaties verbloemd en tegelijk voor een warme sfeer zorgt.

Houtenplafond in het zicht met witte kolommen en moerbinten. De kinderbinten en dak in houtkleur.

De kerkzaal met het oude schilddak nu ook binnen zichtbaar. Samen met de houten spanten ontstaat een ruimtelijk open sfeer boven de lichtgekleurde wanden.

Met een ogenschijnlijk willekeurig opgehangen moderne verlichting komt de ruimte tot leven. De ontspannen strandtent sfeer komt duidelijk terug.

Langsdoorsnede van de grote zaal met houten schilddak. Grote schuifdeuren naar koffieruimte.

De bestaande gevels zijn aan de binnenzijde geisoleerd.  Voor een betere akoustiek worden de bovenste helften van de wanden voorzien van geperforeerde gaten tegen teveel galm.

Akoestische zwevende eilandplaten van 1,2m x 1,2m bleken niet nodig. Zowel spreker als zang klinken met de geperforeerde gevelplaten goed hoorbaar en vrij van hinderlijke galm.

HET DENKEN VANUIT CONCEPTEN WERKT ECHT !