Een wijk die te weinig gebruik maakt zijn omgeving is aangewezen op de Wipkip en de Violen €. 4,- stand.
De Nieuwbouw Wijk
Na de koffie en wat nuttige arbeid toog ik op een kille ochtend in Januari naar wat ‘Architectonische misstanden’ langs de Madeweg vanuit Monster richting Den Haag om er wat foto’s voor mijn website te maken. Met de Madeweg heb ik sowieso een haat liefde verhouding.
Die slingert prettig tussen de kassen en loopt in het Oude Loosduinen, tegenwoordig Den Haag, zelfs langs het bos van het recreatie park Madestein, in Het Westland toch een unicum. Maar ik vind het niet prettig rijden daar met de fiets maar ook niet met de auto. Het vrije en in DH brede fietspad ligt langs de vrij drukke weg en richting Monster is er altijd die tegenwind. Bij Madestein (Madepolderweg geheten) erger ik me ook aan die levenloze o zo bedachte verkeerszone strookjes naast elkaar, bos, ruiterpad, 1m gras, wel erg breed fietspad, 4m gras met wat bomen hier en daar, dan de rijweg. Die combi maakt voor mij dat het geen aantrekkelijk fietspad is, te gekunsteld.
Met de auto is het ook in aanleg een prettige weg. Rustig rijdend (ik heb alleen maar oldtimers dus dat gaat bijna vanzelf) zonder stoplicht oponthoud. Maar ja toch net teveel onaangenaam hoge en abrupte verkeersdrempels op die route. Vanochtend toch maar de Saab 99 gepakt, want de flessen in de keuken dreigden de overhand te krijgen en dinsdag ga ik ook altijd ff langs de kaasboer op de markt,dus teveel om metde fietsmee te nemen.
Verkeerskundig valt er niets op de gescheiden rijstroken aan te merken, maar waarom lopen ruiter- en fietspad vlak langs de weg en niet verder het recreatiepark in ? Het geheel heeft zo’n gecreëerde, weinig natuurlijke uitstraling. .
De wijk ‘Vroondaal Aan het Park’ (ook Vroondaal Zuid I genoemd) is opgetrokken uit rode baksteen, ter plaatse van de kozijn dorpels inclusief tussenkalf zit een laag gele stenen doorheen, zoals in de eclectische woningbouw stijl rond 1900 veel is toegepast. Witte vlakke onder de zadeldaken in de kopgevels en bij de grotere herenhuizen in de lagere tussen zones. Die duurdere herenhuizen hebben ook naar de straat toe gekeerde, overzet zadeldaken met wisselende houten betimmering. Bij de achtergevels is de architectuur goed doorgezet, al maakt de bij de blokken lang doorlopende kap een modernere indruk. De dakkapellen zijn in dezelfde stijl doorgezet waarbij de kozijn bovenlichten per raam consequent een drie deling hebben met roeden net als de gevel kozijnen. Best aantrekkelijke architectuur op zich. Die geïnspireerd lijkt op wijken als het Statenkwartier in Den Haag uit de periode 1890-1915.
De Wijkontsluiting
De Madepolderweg verliest grotendeels zijn doorgaansfunctie van Monster met Den Haag. Via de Van Elswijkbaan zal het doorgaande verkeer al eerder op de Nieuweweg (N211) uitkomen richting Den Haag. Voor de wijk wordt de verlengde Madeweg uit Monster, de Madepolderweg een 30km weg. De belangrijkste wijkontsluitingsweg (?) lijkt daarom ook zo dicht mogelijk gelegd bij de N211 (Nieuweweg / Escamplaan) waar de Madepolderweg begint. Of dit deel, wat feitelijk losgekoppeld wordt van het deel naar Monster, ook 30km wordt is onduidelijk. Voor de wijkontsluiting is het begin van de bestaande Boomaweg gebruikt. Allemaal vrij logisch, omdat zo de wijk veel minder last krijgt van verkeerslawaai en andere verkeersoverlast. Maar ik vraag mij af of toch straks niet veel verkeer de Madepolderweg neemt, omdat veel dwars straten daarop uitkomen.
De opzet van de Wijk
De Boomaweg komt vrij centraal uit in de wijk en waar de oude Boomaweg terugbuigt naar de oude bebouwing langs de Nieuwe Vaart en de N211c, gaat de Thomas Mannsingel rechtdoor dieper de wijk in. Deze singel heeft een bijbehorende waterloop waarover nogal veel bruggen de wijk verder ontsluiten.
De oude Boomaweg heeft verder een welstandsvrije zone, wat betekent dat daar zonder Welstand bemoeienis binnen de eisen van bestemmingsplan gebouwd kan worden. Dat lijkt gedaan, omdat de oude bebouwing aan de vaart zijde zo divers is van opzet. Daar lijkt dus bewust een harde architectuur ontmoeting tussen gevarieerd oud en uniform nieuw vermeden. (In de praktijk verschijnt er nu toch de uniforme architectuur van de wijk.)
Wat het meest opvalt dat ruimtelijk de dwarsassen veel nadruk krijgen, een typisch Haags fenomeen uit Vogelwijk en bijvoorbeeld vruchtenbuurt en bloemenbuurt. Net als daar hebben die dwars assen iets overbodigs en ogen ze over gedimensioneerd. Er gebeurd vrij weinig en echt indrukwekkende doorzichten ontbreken, al is het aardig dat je aan het eind op groen uitkijkt.
De Thomas Mannsingel zou juist wat meer ruimte mogen hebben. Die is er wel, maar misschien door het smalle wegprofiel en de vele bruggen over het water voelt het niet zo.
De wijk heeft al met al niet een heel bijzondere tot de verbeelding sprekende opzet en uitstraling. Wat dat betreft is de langwerpige dubbele wigvormige groenstrook met de Vroonhoevelaan aan de andere kant van Madestein meer uitstraling.
De Wijk in zijn context
Een bescheiden vrijstaandhuis van rond 1980 met een frivole ruimtelijke opstapeling staat wel erg in de visuele verdrukking tussen de nieuwe blokken. En er is geen enkele architectonische overeenkomst in kleur, vorm, maat en type woning.
Bij de overgangen van de oude Madepolderweg bebouwing naar nieuwbouwwijk bebouwing ‘Vroondaal Aan het Park’ zit voor mij de pijn.
De bestaande, in architectuur wisselende, oude voornamelijk uit tuinders woningen bestaande zone langs de Madeweg, vloekt stevig met ‘Het Statenkwartier erachter in alles. De tot de Madeweg doorlopende haakse bebouwing verstoort de lint bebouwing van de Madeweg behoorlijk. Vooral de rijtjeshuizen blokken die met hun koppen erop eindigen.
De nieuwbouwwijk is zo overheersend aanwezig aan de Madepolderweg, dat van de oorspronkelijke lintbebouwing weinig overblijft.
Gelukkig zijn bij de andere wijk ontsluiting dwars as met gras middenstrook, vrijstaande woningen met de kop naar de Madepolderweg gekeerd. Eén bestaande gele woning (die behoorlijk detoneert) en één mooie in de stijl van de wijk. Daar blijft de Madepolderweg de belangrijkste en doorgaande route.
Secondaire wijk ontsluitingsweg, Ernest Hemingwaypark, vanaf Madweg gezien.
Verderop sluiten de 2 ruimtelijke structuren (wijk en weg) nog het beste aan, doordat de woningen de kaphoogte en volume hebben van de gele woning op de hoek. Opeens is de afwijkende ‘Statenkwartier’ architectuur niet meer storend, maar verlevendigd het straat beeld. (Zie onderstaande foto)
Op deze foto is naar mijn idee het beste aansluiting tussen lintbebouwing en nieuwbouwwijk te zien. De kap vorm, dak hellingshoek en bouwmassa van de oude tuinderswoningen is in de ertussen liggende wijk nieuwbouw doorgezet. Ook het aantal nieuwbouwhuizen, 4 stuks, is beperkt waardoor er een vorm van harmonie ontstaat.
De Grootschaligheid.
Wat is er te doen aan het zo vaak voorkomende probleem van slecht aansluitende nieuwbouwwijken op de bestaande bebouwing ?
Allereerst is de nieuwbouwwijk zo grootschalig en uniform dat de bestaande bebouwing meteen het onderspit delft en er een beetje zielig bijstaan.
Dit is dezelfde bakstenen tuinderswoning als de foto erboven. Ineens detoneert die woning erg in deze groothoekopname met ook de dwarsontsluitings as van de wijk erop. De wijk dringt zich teveel op. Is te grootschalig. Er is visueel geen ruimte meer voor die oude jaren ’70 architectuur en andere oude bebouwing langs Madepolderweg.
Het valt mij vaak op dat kleinschaligere wijken veel prettiger en vriendelijker in zichzelf en zijn omgeving overkomen dan grootschalige wijken. Een mooi voorbeeld hiervan in de regio is Waldeck-Noord een jaren ’60 wijkje, vanuit het Westland gezien, aan het begin van de Laan van Meerdervoort.
Deze wijk ligt mooi beschut achter het verlengde van de Lozerlaan en de hoek om de Laan van Meerdervoort in.
Waldeck aan het einde van Den Haag achter de Chinese Muur, die als een windscherm de wijk omhult, ligt een gevarieerde kleinschalige wijk met veel groen die goed aansluit met de groenstructuren eromheen.
Beschut fysiek tegen de overwegend zuidwestenwind en het verkeerslawaai van die drukken wegen, maar ook architectonische erdoor begrenst met op een klein gebied een scala van flats, eengezinshuizen en een winkelcentra. Het wordt aan de andere zijde begrensd door veel groen, ook oud groen waar de ontsluitingsweg mooi doorheen loopt in een winkelhaak. Er is veel afwisseling, verzorgde architectuur, groene met doorzicht en deze wijk sluit overal natuurlijk aan bij zijn omgeving.
De ontsluitingsweg van Waldeck maakt een 90º bocht en dan zijn er aan de rechterzijde van de weg kleine appartementen gebouwen uit jaren ’70 en eengezinswoningen uit 2 lagen die een prettige kleinschalige en gevarieerde indruk geven. Stedenbouwkundig ‘klopt’ de gedraaide plattegrond van de lage appartementen gebouwen rechts niet helemaal met de oriëntatie van de rest van de bebouwing, maar dat zorgt met de open groene plekken ervoor toch voor een aangename groene en kleinschalige sfeer.
Aansluitproblemen.
Maar centrale probleem is dat Vroondaal Zuid I, alleen die naam al, te weinig communiceert met zijn omgeving. Het is op zichzelf gericht en is geen reactie op de omgeving. Een goed ontwerp, is een ontwerp dat meer is dan een los staand idee. Het krijgt pas zijn diepgang en eigenheid als ermee geworsteld is, totdat het echt past in zijn situatie (denk aan bezonning en ontsluiting) en omgeving.
Een idee voor een wijk is meestal een kopie van wat ergens anders al is gedaan. Om dat te herhalen is vakmanschap nodig. Maar een ontwerp echt passend maken als een maatpak in zijn omgeving, daar is creativiteit voor nodig. Dat is nu net wat ik mis in ‘Vroondaal Aan het Park’..
Concept opzet van uitgevoerde plan Vroondaal Zuid I, één homogene wijk die stedenbouwkundig en architectonisch op zichzelf staat en weinig communiseert met de gebieden eromheen. In praktische zin ligt het geïsoleerd, door Madeploderweg, van recreatie park-bos Madestein. Aan de andere zijde liggen ook (drukkere) wegen en water waardoor het een soort op zichzelf staand eiland is geworden.
Er was een prima idee om iets te doen met fin de sièclearchitectuur. De meeste wijken zijn tenslotte jaren ’20 architectuur. Dus waarom niet eens iets anders ? Maar waarom dat is gedaan heeft denk ik geen andere achtergrond dan dat dat wel goed zal verkopen en toch betaalbaar kan. Het heeft niets te maken met het kassengebied wat er eerst stond of verdere geschiedenis van het gebied. Dat is eigenlijk meteen een valse start, want hoe gaat het dan ‘wel staan’ in zijn omgeving ?
Er had bijvoorbeeld een link naar het tuinbouwgebied kunnen worden gemaakt door de architecten de opdracht mee te geven om hoe deze architectuur er had uitgezien in zo’n tuinbouw gebied. En dat dan te koppelen bij het type woningen die gewenst was. Dat had architectonisch een zeer spannend wijkje kunnen worden wat ook histories een link legt naar het tuinbouwgebied.
Maar met zo’n opzet blijft het een grote wijk die naar mijn idee te aanwezig en te overheersend is.
Maar ja er is nu eenmaal een schaalvergroting nodig om iedereen te vestigen ergens. Dus ook hier is groots uitgehaald.
Overgang naar Bos.
Ja in de huidige manier van ruimtelijk ordening waar iedereen op een kluitje in of bij de grote stad moet (en vaak ook wil) wonen, omdat men niet anders weet en denkt dat dat onontkoombaar is, is die schaal vergroting nodig.
Maar het centrale probleem, dat de wijk te weinig communiceert met zijn omgeving, is met die tuinders architectuur nog niet opgelost. De huizen hebben wat meer hout dan gemiddeld en sommige kijken ook uit op het bos, maar daarmee is er nog geen wisselwerking tussen het bos en de wijk.
Het bos en de wijk vormen ook geen vervlochten eenheid. Het is een toevallige ontmoeting meer niet.
En dat is nu de mogelijkheid om de wijk minder massaal, veel aantrekkelijker en echt vervlochten met de omgeving te maken, door het bos de wijk in te laten dringen en andersom de wijk het bos. Daarmee wordt Madestein ook in één keer van haar aangelegde recreatie park imago verlost. De Madepolderweg, die al heel oud is zit daarbij vreselijk in de weg in zijn huidige en waarschijnlijk ook 30km vorm. Het bos van recreatie park Madestein oogt nu dus kunstmatig. Er waren tot de aanleg ervan in 1969 alleen maar weilanden en mogelijk akkervelden in de polder op onderstaande kaart uit 1813.
Historisch is er dus geen belemmering om het bos over de Madepolderweg heen de wijk in door te trekken. En andersom de wijk het bos in waardoor wijk en bos een zekere verwevenheid krijgen en door elkaar meer betekenis krijgen. .
Madepolderweg, de heel oude Mae Weg
Een gedetailleerde kaart uit 1813 van de ‘Oost Mae Polder’, waarop de Mae Weg dezelfde route volgt uit Monster (vank links naar rechts). Alleen vlak voorbij de ‘Mae Molen’ buigt de weg niet haaks af, maar met een scherpe bocht de weiland kavels volgend naar de Nieuweweg. (Rechts onderaan kaart.) Vroondaal Zuid I ligt ingeklemd tussen Nieuweweg, Mae Weg met knik en de Booma wetering.(midden onder op de kaart)
De Mae Weg was een onverharde landweg tussen de belangrijkere en verharde Nieuweweg en de Monstersche straat (nu weg, maar nog steeds bestraat 😉 langs de kust, ook bestraat dus. Het deel in Monster van de weg was lange tijd belangrijk, omdat er meerdere ‘Buitens’ of liever gezegd Hofsteden (herenboerderijen) aan lagen zoals Polanen, een naam die verwijst naar het kasteel Polanen dat er tot ca 1200 stond.
Het zou die functie als landweggetje al dan niet verhard weer terug kunnen krijgen, omdat doorgaande verkeer er niet overheen hoeft. Een landweg dus maar door het bos feitelijk een bosweg.
Concentreren doorgaand verkeer op 2 hoofdwegen ?
Veel doorgaande wegen worden voor auto’s afgesloten en het steeds drukkere verkeer wordt geleid naar een paar hoofdwegen. Dat is de verkeerstrend van de afgelopen 10-20 jaar. Die wegen worden dan nog drukker en zorgen weer voor veel overlast voor langzaam verkeer en bebouwing of liever gezegd bewoners erlangs.
In ons geval hebben we het dan over de in het Westen unieke weg aan de binnenkant van de duinen de Haag- en verderop Monsterseweg. En de in 17e eeuw kaarsrecht aangelegde Nieuweweg, ook in aanleg een mooie weg zo langs de Nieuwe Vaart met aantrekkelijke bebouwing erlangs.
Dat vind ik de problemen verleggen naar elders. Bovendien bied de Madeweg, zoals we die kennen de mogelijkheid de nieuwe wijk zowel direct te verbinden met Monster, Loosduinen en Den Haag. Dat is belangrijk om de nieuwe gemeenschap een fysiek beeld te geven dat hun wijk tot een groter verband (dorpen en stad) behoort en niet een eenzaam wooneiland is. Willen we sterke gemeenschappen kweken dan zullen we moeten zorgen dat mensen er duidelijk mee (leterlijk) verbonden zijn. Anders gaan mensen steeds verder weg hun boodschappen doen en recreëren waar het het aantrekkelijkst is, zonder binding met hun omgeving. (voor achterliggende info zie diepere lagen website)
Maar als de Madepolderweg, ter hoogte van de wijk, een landweggetje wordt voor alleen de directe bewoners eraan en langzaam verkeer moet er een andere weg bedacht worden.
Waarom maken we de weg midden door de wijk daar niet geschikt voor ?
Die heeft geen omgeving van huizen en andere belemmeringen. Die kan dus zo ingericht worden waardoor hij prettig is om over te rijden en aan te wonen ! Wel ontstaat zo toch een soort 2-deling in de wijk. Maar is dat wel zo erg ?
Deze weg zou dan vanaf de Nieuweweg en de Boomaweg de wijk in lopen, zoals nu al gedaan is en dan door de wijk doorlopen direct naar de Madepolderweg nog voor de plas erlangs richting Monster.
Wijk in 2-en delen met meerdere gezichten en sferen?
Hierdoor ontstaat de mogelijkheid de wijk minder massaal te maken.
In 2-en, boswijk en waterwijk. Het water van de Nieuwe Vaart en de plas waar de Boomaweg de Madepolder bereikt scheppen de mogelijkheid om dat tot thema te verheffen. Bovendien, zo blijkt aan het water langs de Thomas Mannsingel dat er meer oppervlaktewater nodig is voor waterberging etc.
Zowel het bos in de Boswijk, als het water in de Waterwijk kunnen dan ook voor recreatie gebruikt worden voor de kinderen en andere bewoners. Kinderen zijn dan niet meer afhankelijk van de wipkipin de wijk, waar ze na 3 keer spelen eigenlijk wel op uitgekeken zijn. Maar kunnen een echt bos in of spelen op, in of langs het water.
Hadden wij zelf ook niet langs een bos of water willen wonen waar we ongestoord onze gang konden gaan ? Ik wel !Waarom geven we dan onze kinderen dan niet die mogelijkheid, terwijl het bos en water er in aanleg al gewoon zijn ?
En de tuinbouw connectie dan ?
Het gebied zelf was een tuinbouwgebied met kassencomplexen. Dat zou het verbindende thema kunnen zijn ?
Behalve dat de huizen een aan de kassen gerelateerde vormgeving krijgen kunnen we overwegen 1 kassencomplex met tuinder of beheerder in de wijk te laten staan, als bedrijf en als openbare ruimte voor de wijk. In het Westland zijn er veel kassen in gebruik voor privé buitenactiviteiten bij wat minder weer, maar ook zijn er publieke activiteiten als, ‘Kom in de kas’, lezingen in kassen en zelfs kerkelijke bijeenkomsten in kassen.
Dat zou een samen binder in een wijk kunnen zijn die ook mensen een diepere natuurlijkere band geven met tuinbouwgebied Het Westland en het oude Loosduinen.
Dan is er ook toekomst voor het violen standje en hebben de kinderen volop alternatieven voor de, toch wat onnatuurlijke en beperkte, wipkip. Ik denk dat deze manier van omgaan met onze leefomgeving ons dichter brengt bij de en onze natuur. We wonen en leven dan op een plek met unieke kenmerken, water, tuinbouw en bos, die met elkaar verweven zijn. Waar we al doende meer en meer mee verbonden raken. Het wordt dan veel meer onze plek, onze wijk waar de mensen elkaar echt kennen !
Alternatieve opzet voor Vroondaal Zuid I, met wijken die meer verbonden zijn met de omgeving. De Boswijk gaat geleidelijk over in Madestein en de Madepolderweg wordt daar onderdeel van. De Waterwijk verbind water Madestein met Nieuwe Vaart. Er kan daar in de zomer met bootjes en kano’s gevaren worden en in de winter geschaatst tot diep in de wijk. De Kassenwijk is een restand en verwijzing naar het afgebroken kassengebied en vanuit Den Haag komend laat het de identiteit van Het Westland zien.