Inspiratiebronnen RO en Architectuur
Babylon blijft trekken, omdat het beloofd wat niet lijkt te kunnen.
Constant Nieuwenhuijs 'New Babylon', de wereldwijde stad waar niet meer gewerkt hoeft te worden.
Waar de mens volledige vrijheid geniet.
Babylon blijft trekken, omdat het beloofd wat niet lijkt te kunnen.
Constant Nieuwenhuijs 'New Babylon', de wereldwijde stad waar niet meer gewerkt hoeft te worden.
Waar de mens volledige vrijheid geniet.
Analyse bestaande RO en Architectuur
We ervaren de wereld zoals wij die kennen als logisch en vanzelfsprekend.
Datzelfde geld voor de Ruimtelijke Ordening, zeg maar hoe ons land is ingedeeld in grote en kleinere steden en dorpen en industriële en landelijke gebieden ertussen. Het is onze wereld. We weten niet beter.
Toch is die wereld niet een puur op logica en pragmatische gronden ontstaan. Vanaf grotere hoogte gezien zitten achter die ogenschijnlijk vanzelfsprekende rangschikkingen, allerlei denkbeelden en overtuigingen die de grote ideologieën van voorbije eeuwen ons hebben aangereikt. Daar zijn we ons helemaal niet zo van bewust.
Om op een goede manier met de uitdagingen van onze tijd om te gaan, is het belangrijk om de invloed van die achterliggende drijfveren en inspiratiebronnen nader te bezien. Waartoe hebben ze geleid en waren ze wel zo logisch en passend ? Hebben we niet onlogische keuzes gemaakt door de jaren heen ?
Onze problemen zijn steeds sneller aan het groeien dat alleen al moet ons toch te denken geven !
De diepere drijfveren van onze wereld.
Onze wereld is vooral de laatste eeuwen sterk veranderd. Lang hadden ontwikkelingen in de maatschappij een vrij natuurlijk karakter en kwamen geleidelijk tot stand.
Sinds de Verlichting zijn we veel bewuster geworden van de maakbaarheid van onze wereld. Een stroom ideologieën en -ismen heeft ons handelen en denken sinds die tijd sterk gevormd. Met de komst van de Industriële Revolutie konden we ook veel meer maken en sturen. Inmiddels leven we in een hoog ontwikkelde maatschappij waar alles mogelijk lijkt.
Tegelijker tijd hebben we zelf daardoor ook de wereld complexer gemaakt en hebben we steeds meer techniek nodig om de neven kanten van die ontwikkelingen en de bevolkingsgroei uitdgingen de baas te blijven.
Daarnaast hebben de grote wereldrijken een blijvende invloed op ons denken ook op het gebied van de RO en architectuur. De bekendste zijn het Babylonische -, Egyptische -, Griekse – en Romeinse Rijk. In algemene zin zijn wij bijvoorbeeld sterk gevormd door het Griekse denken.
Onderstaand behandel ik een aantal van die overtuigingen en wereld beelden. Wat ze met ons denken hebben gedaan en de invloed die ze hebben op de RO en architectuur.
Milieu en Energie
Laat ik beginnen bij onze recentelijkste drijfveer. Het milieu of eigenlijk onze angst voor de gevolgen van de opwarming van de aarde. Deze neemt ons mee in een ongekende stroomversnelling van verandering. Aangezien we ervan uitgaan dat onze huidige maatschappij logisch in elkaar steekt zoeken we naar nieuwe energiebronnen om die maatschappij te faciliteren.
Op zich is dat niets nieuws wat ook onze veenplassen danken we hieraan. Voor verwarming en industrie hadden we op steeds grotere schaal veen nodig, vonden onze voorouders. Hele streken verdwenen bijna onder het water. Het ging bijna fout hier en daar door de ‘Waterwolf’ die land bleef opvreten als de turfstekers allang waren vertrokken. Maar zeggen we dan, dat hebben we opgelost, zoals bij de leeggepompte Haarlemmermeer die Amsterdam bedreigde. Is dat zo ? Het gevolg is dat hele stukken van West Nederland nu 2 tot 6 meter lager liggen dan de zee (N.A.P.) We zijn er veel kwetsbaarder door geworden. Worden wij niet in heel brede zin uiterst kwetsbaar door hoe wij nu het milieu probleem ff denken op te lossen ? Financieel, technisch, geologisch, logostiek. Wat blijft er over als er een grote oorlog uitbreekt ? Hele substantiële stukken van bijvoorbeeld de Noordzee moeten eraan geloven en worden windmolenpark. Ik hoor getallen van wel 30% van het oppervlakte. In Duitsland zie je hele vlaktes boerenland die volstaan met zonnepanelen. Hier willen we dat op daken en langs industrieparken doen.
We gaan warmte massaal uit de aarde pompen en kou er weer in terug stoppen in de winter. In de zomer doen we het omgekeerde. Als we er zo niet uitkomen dat kunnen we nog overstappen op getijden centrales waar eb- en vloed voldoende hoogte overbrucht. De Sahara kunnen we tot zonnepaneel park (Want dat klinkt zo lekker groen) verheffen. Of gaan we toch maar op kernenergie over, zoals Frankrijk lang geleden al deed.
We verindustrialiseren de hele aardbol, ook de binnenkant. Wat zijn de gevolgen op lange termijn hiervan ? Niemand weet het echt. Is dat werkelijk een oplossing ? Worden we zo meegezogen in deze manier van denken, dat we er niet eens meer van schrikken ?
Communisme en Socialisme
(Bovenste laag korte verhaal) (Teksten tussen haakjes zijn vaak werk teksten. Pagina is nog onder constructie !)
De belngrijkste stroming wel in de vorige eeuw, die heel veel veranderde. Het communisme en socialisme ziet, als belangrijk uitgangspunt, ieder mens als gelijke. De staat is de aangewezen instantie om dat principe te bewaken en praktisch te maken.Mao zorgde door het Mao pak voor gelijke kleding in China. In de rest van de wereld werd het flatgebouw ingezet om dit ook in de huisvesting tot uitdrukking te brengen.
Het communisme en socialisme gaan echter volledig voorbij aan het unieke karakter van de mens. Waardoor in dit systeem en zijn praktische verschijningsvormen de mens wordt gereduceerd tot een nummer, wat ingezet kan worden om te laten arbeiden op de plek en in het soort bedrijf wat de staat passend acht en in de huisvesting die daarbij hoort. Er is dus nauwelijks ruimte voor eigen initiatief en expressie. Bovendien wordt de mens te weinig geprikkeld om in de collectieve werk en woonomgeving productief te zijn, verantwoordelijkheid te nemen en dienstbaar te zijn aan die samenleving.
Het flatgebouw staat in de Ruimtelijke Ordening daar symbool voor. Het past eigenlijk niet bij het unieke karakter van de mens. Bijna niemand geloofd nog in die pure vorm van het communisme en socialisme, maar gek genoeg wordt het flatgebouw, in al zijn verschijningsvormen, steeds meer gezien als de ideale woonoplossing van de toekomst.
Recentelijk wordt de woontoren (een verticaal flatgebouw) als de nieuwe woonnorm en vervanger voor de eengezinswoning in gezet. Ook voor gezinnen. Ze zullen er maar aan moeten wennen, was de iet wat dreigende opmerking erbij.
Dat lijkt mij een cruciale fout, die grote gevolgen zal hebben voor kwaliteit van de samenleving. (Voor meer over dit onderwerp klik hier)
C&S diepere laag
We zagen dus al dat het belangrijkste uitgangspunt in deze ideologieën is dat iedereen gelijk is en dat de staat moet er op toezien dat iedereen ook zo wordt behandeld en moet zorg dragen voor zijn burgers.
Dat leidde ook tot een uniforme verschijningsvorm van de de mens.
Positief heeft dat er voor gezorgd dat in de westerse wereld nagenoeg iedereen een redelijk basis onder- en inkomen heeft. Toch bevredigd het, mij althans, niet echt. Het gaat in tegen het unieke karakter in van ieder individueel mens. We denken en doen verschillende dingen, we zien er anders uit, we hebben daardoor andere behoeftes en dus zullen we een andere woning en werkruimte willen hebben dan andere mensen.
Verder zit in ieder van ons de behoefte gezien te worden, in plaats van op te gaan in de massa. Niet voor niets kregen de mensen in de concentratiekampen een nummer hun waarde werd geschat in aantallen anonieme individuen. Dat gezien willen worden wordt een stuk moeilijker 6 hoog de 10de woning rechts de galerij op van het tweede trappenhuis van de galerijflat. (alinea weg ?)
De geschiedenis van het gestapelde bouwen.
De flat is geen communistische vinding. De Romeinen hadden al appartemeten gebouwen van 4 tot 8 lagen en ook in het 18e eeuwse Parijs waren dergelijke gebouwen, maar het leidt geen twijfel dat de flat prima paste in het socialistische denkpatroon.
Verschijningsvormen flat.
….
Nadelen aan (hogere) flatgebouwen en woontorens.
…
Babylonische Rijk
Bovenste laag korte verhaal
Het Babylonische Rijk krijgt in onze westerse maatschappij veel minder aandacht dan het Griekse en Romeinse Rijk. Toch heeft het een grote invloed op onze manier van denken. In de hedendaagse cultuur duiken regelmatig sterke verwijzingen ernaar op. Om ons te prikkelen het onmogelijke alsnog te verwezenlijken.
De bekendste NL architect, Rem Koolhaas heeft het in zijn vuist dikke boek, ‘S,M,L,XL’ uit de jaren negentig, over ‘Building New Babylon’, wat weer geïnspireerd is door de NL beeldend kunstenaar Constant Nieuwenhuys. Die een project had rond de jaren 60 New Babylon, waar een van arbeid bevrijde mens in een wereldwijde stad volledige vrijheid geniet.
De Europesche poltiek en hun leiders vinden hier ook hun inspiratie in. De vormgeving van hun parlementsgebouw in Straatsburg lijkt natuurlijk niet toevallig op vele schilderijen die zijn gemaakt van de ‘Toren van Babel’ in aanbouw. De in Hebreeuws Babel genoemde stad, is in het Grieks Babylon. Het gaat om dezelfde stad. (Voor meer over dit onderwerp klik hier.)
Drie maal de toren van Babel. Schilderij door Pieter Breugel de Oude in 1563.
Als teken van de zelf overschatting van de mens. Daaronder foto van het Europesche Parlementsgebouw in Straatsburg die wel erg veel verwantschap toont met het schilderij van Breugel. Een propagandaposter die reclame maakt voor de Europese Unie met het bijschrift “Many tongues, one voice”, waarmee duidelijk de link wordt gelegd, ook bij de tekening met de Bijbelse toren van Babel.
Lang
Het Babylonische Rijk wordt vooral ingezet om ons te prikkelen lijkt het.
De Rolling Stones hadden eind jaren negentig hun wereld tournee ‘Bridges To Babylon’. Op de hoes stond letterlijk een vervaarlijk brullende leeuw met een ingesnoerde Babylonische baard. Eén van de nummers is ‘Thief in the Night’. Sympathy For The Devil was een vast nummer op de tournee
en leiders vinden hier ook hun inspiratie in.
eind jaren negentig hun wereld tournee en cd n’Bridges to Babylon’.Het Babylonische Rijk krijgt in onze westerse maatschappij veel minder aandacht dan het Griekse en Romeinse Rijk. Toch heeft het een grote invloed op onze manier van denken.
In de hedendaagse cultuur duiken regelmatig sterke verwijzingen ernaar op.
De Rolling Stones hadden in en leiders vinden hier ook hun inspiratie in.
Verlichting (Wetenschap en Techniek)
Inleiding
In de 18e eeuw kwam een nieuwe stroming op, die bepalend zou worden voor ons hedendaags denken, de Verlichting. Een manier van denken die niet op dogma’s gestoeld was maar op de rede. Het ging om feiten, geïnterpreteerd op een intelectuële manier van denken. Niet belemmert door dogma’s.
Tegelijkertijd kwam de wetenschap tot grote ontwikkeling door o.a. de natuurkundige Newton. De Franse filosoof Voltaire noemde Newton in 1752 al de ‘grootste mens’, omdat “hij nooit systemen ontwierp, nooit zaken veronderstelde en geen waarheid leerde die niet op de subliemste geometrie en onaanvechtbare experimenten gegrondvest waren”.
Feitelijk is het gevolg geweest dat de Wetenschap en in zijn kielzog de techniek, hierdoor alle vrijheid kregen en leidend werden voor ons denken, handelen en ontwikkeling. Op het moment dat wij ons sneller kunnen verplaatsen door een uitvinding, gaan we daar op grote schaal gebruik van maken. Als in kortere tijd iets geproduceerd kan worden, dan doen we dat. Als massaproductie het product goedkoper maakt dan zetten we daarop in. Ruim baan voor Wetenschap en technologische vooruitgang heet dat.
Daar wordt niet meer de vraag gesteld of het wel een verstandige ontwikkeling is en in welk tempo we iets willen. Kan het sneller, goedkoper etc, dan doen we het. De vraag is waar leidt dat toe ? Wordt uiteindelijk de kwaliteit van het leven hier wel mee gediend ? Die vraag vinden we lastig om te beantwoorden. Wie bepaalt dat ? De overheid ? Die wil vooral niet moralistisch zijn. Dus worden de diepere vragen of ons leven wel gediend is met die steeds snellere ontwikkelingen niet meer echt gesteld. Wat heb je aan een BMW voor weinig die veilig 300km/uur rijd , terwijl we er geen wegen voor hebben……
De grote vraag erachter is of we het wel zonder moraal gaan redden ? We lossen problemen inderdaad op, maar zijn blind voor de nieuwe problemen die het weer creëert. Wetenschap lost niet het wezen van onze problemen op.
In de RO, logostiek en Architectuur maken we op grote schaal gebruik hiervan, wat steeds meer gevolgen heeft voor niet alleen de stad, maar het hele landschap veranderd er door en dus ons hele leven. Techniek dringt zich steeds dieper in ons dagelijks leven want we kijken niet meer vrij letterlijk de wereld in, maar zien de wereld het liefst op een schermpje.
Dat is niet een besluit van iemand geweest, maar omdat het kan maken we ervan gebruik en is het onbedoeld ons leven binnen geslopen.
Wil je weten wat de invloed hiervan op de RO en architectuur is geweest ? (klik dan hier.)
'Vooruitgangsgeloof'
Inleiding
Vooruitgangsgeloof is de opvatting dat aan de de menselijke samenleving, de wereld een proces ten grondslag ligt dat zich door de tijd heen ontwikkelt naar hogere stadia van volmaaktheid. (Wikipedia)
Technologie en kennis nemen een hoge vlucht. We zijn steeds beter in staat verfijndere oplossingen te bedenken en uit te voeren. In de jaren negentig leidde dit in ons land binnen het ‘Paarse Kabinet’ tot het idee van de ‘Maakbare Samenleving’. In brede zin het idee, dat we alles naar onze hand kunnen zetten inclusief de natuur. Het wordt steeds rigoreuzer en grootschaliger toegepast. Het lukt dus. Er lijkt daardoor alle reden om te geloven in een vooruitgang van de samenleving als geheel.
Vanuit die gedachte wordt steeds meer gehandeld. Natuur verdwijnt in de prullenbak als die even niet past in ons plaatje van de vooruitgang. De gebouwde wereld moet ook steeds rigoreus anders is de teneur.
Al in 1925 kwam Le Corbusier met het idee een groot deel van het oude Parijs te slopen en te vervangen door een eindeloze herhaling van een soort ideale woontoren in kruisvorm, ‘Voisin Plan of Paris’ genaamd. (zie afbeelding)
18 woontorens van 60 verdiepingen moesten het gebied tussen Place de la République en het eiland Ilé met de onlangs bijna verwoeste Notre Dame ligt een nieuw aanzien geven.
Voisin was zijn favoriete autobouwer. De stad werd in zijn ogen een soort perfecte machine waar al de radertjes ervoor zorgden dat de moderne mens zich moeiteloos kon verplaatsen per auto of lopend. Ook de woning of flat moest in zijn ogen een perfect werkende machine zijn.
Voisin Plan of Paris van de begaafde architect Le Corbusier. (Veel van zijn gebouwen zijn welliswaar ook van van kil beton, staal en glas, maar hebben wat mij betreft een ongekende schoonheid.)
De kruisplattegrond vormige woontorens zal in het jaar van presentatie grote indruk op de mensen hebben gemaakt. Onderstaande vrij realistische views laten de massaliteit van de plannen goed zien. Inderdaad een soort machine zeker de onderste street view waar de begane grond voor de auto gereserveerd is en de 1e laag erboven voor de voetganger. In deze laag zaten ook de winkels. Eén zo’n straat zou zeker ook nu nog fascineren, al blijft het een unheimische beton en glas wereld met de mens als anonieme krioelende mier daarin. Maar hoe zou het zijn als dit een groot deel van de binnenstad van Parijs zou vormen ? Of erger nog (?), het beeld van veel grote steden. Een soort Bijlmer in extrema…..
Momenteel wordt er, zoals hierboven al opgemerkt, om het hardst geroepen dat gezinnen de rijtjeshuizen uit moeten en in hoge woontorens om openbaar vervoersknooppunten moeten gaan wonen. Dat lost ons gebrek aan bouwgrond op en zorgt voor een veel kleinere belasting van onze infrastructuur.
Eerst moesten woning coöperaties gestandariseerde huizen bouwen voor de onderklasse. Al snel bleek de flat dat probleem nog veel voortvarender aan te pakken. In de jaren 80 kwamen we daar principieel op terug en kreeg elke zichzelf respecterende plaats weer gewoon een wijk met ééngezinswoningen.
Al rond 1990 merkten we dat de steden steeds slechter beheersbaar werden. Ruimtelijke plannen waren nog niet van kracht geworden en we merkten dat de ontwikkelingen in de samenleving ze alweer achterhaald hadden gemaakt.
Wil je weten wat de invloed hiervan op de RO en architectuur is geweest ? (klik dan hier.)
Pragmatisme
De kleur van geld is in principe de goudkleur. Het is een beetje ons ijkpunt geworden nu we alle ideologieën overboord hebben gekieperd. Alle initiatieven worden onmiddellijk genadeloos langs de financiële lat van haalbaarheid gelegd. En de moderne mens of hij nu bestuurder of manager is haalt al gauw minachtend zijn neus op bij romantische en idealistische plannen. Zeker als om ruimtelijke ordening en architectuur gaat. Takken van sport die als een soort geld zuigmachines functioneren.
In mijn beleving gaat het op 3 punten daarmee mis.
Over focussen op geld.
Door meteen de financiële haalbaarheid bij nieuwe initiatieven als leidend middel in te zetten beperken we onze mogelijkheden en denken enorm. En maken we veel te weinig gebruik van creatieve processen.
Mijn ervaring is dat bij plannen, waarbij in de beginfase het geld een bescheidenere rol speelt er ineens allerlei creativiteit vrijkomt, waardoor plannen in een groter verband gezien ook haalbaar worden zonder dat financiële knellende keurslijf. Slim zijn i.p.v. nuchter is dan belangrijk.
Enge manier van denken.
Het grotere verband en belangen erin meenemen is één van die slimmigheden. Het uit elkaar halen in zogenaamde behapbare brokken lijkt slim, maar is vaak erg duur.
Dat geld ook voor de ruimtelijke ordening. Als wonen, werken, recreëren, infrastructuur en natuur meer vervlochten en gekoppeld worden aan regionale kansen en regionaal denken, dan ben ik ervan overtuigd dat dat onverwachte passende en aantrekkelijke kansen oplevert.
We moeten als het ware kruipen in het wezen van een gebied en de mensen die er wonen serieus nemen. Niet slaafs volgen maar kijken waar ze echt naar verlangen en dat in een plan gieten.
Niet in een al ergens anders gebruikte oplossing. Elk gebied, elke groep mensen is uniek, dat als uitgangspunt nemen is de motor voor een goed plan.
Schaal vergroting als vlucht vooruit.
Eén van de valkuilen voor ontwikkelingen waar een hoge leefbaarheid beoogd wordt is schaalvergroting. Het is een heel makkelijke oplossing om er financieel uit te komen.
Door schaal vergroting kan alles goedkoper, kun je het gebied of product beter en efficiënter maken enz. is de gangbare gedachte.
Dat een gebied daardoor minder aantrekkelijk wordt vinden we een noodzakelijk kwaad. Of we stellen dat dat een vorm is van terug in de tijd denken en beleven is.
Ik denk toch dat het steeds denken in grotere schaal een valkuil is. Er zijn wel degelijk grenzen aan wat wij als prettig ervaren en waar het een niemandsland wordt. Culturele invloeden gaan over in universele waarden.
Kinderen groeien het beste op in een kleine, stabiele omgeving. Het gezin is daar de traditionele basis voor, niet in een efficiënte kinderfabriek met de beste zorg, het beste voedsel en de ideale speel kameraatjes voor een zo laag mogelijke prijs. Ook volwassen gedijen het beste in overzienbare sociale verbanden.
Schaalvergroting is zo’n inspiratieloze oplossing met een misplaatste hoge mate van focussen op geld.
Maar het is niet alleen een gebrek aan creativiteit, maar vooral het ongelijk van het kleinburgerlijke rekenwerk. De gangbare gedachte is: ‘Alles wat je grootschaliger maakt kan efficiënter en dus goedkoper worden uitgevoerd. Je hebt minder mensen nodig en je kunt beter doordachtere en verfijndere plannen maken. Dus het voelt misschien niet goed, maar als we eenmaal gewend zijn zal het resultaat beter zijn.’
Het geld in de ruimtelijke ordening, in bedrijven, in bouwprojecten, woonwijken, streken en landen, maar ook zeer sterk in de schaalvergroting van gemeentes zoals, uit dit NOS artikel blijkt.
De schaalvergroting heeft op papier ‘harde’ voordelen als efficiënter, kwalitatief beter en praktischer. De sociale nadelen blijken echter hardnekkig, het is geen gewenningsproces. Mensen haken bij schaalvergroting sociaal permanent af. Ze verliezen hun sociale verbondenheid met de lokale gemeenschap. Dat is ongeveer het ergste wat er kan gebeuren. Als de verbondenheid tussen mensen wegvalt hou je losse individuen over die apatisch worden en of alleen nog maar voor het eigenbelang gaan.
Ze verliezen hun idealen en de interesse in elkaar. Juist 2 zaken die mensen enorm veel veerkracht en energie geeft om goed te presteren en samen te bouwen aan de gemeenschap. Dat ze dan minder geneigd zijn om te gaan stemmen, wat hier nogal aandacht krijgt, is feitelijk nog maar bijzaak.
Op de langere termijn zullen die ‘harde’ voordelen van geld , kwaliteit en pragmatisme verdampen door de negatieve ‘zachte’ financiële en praktische gevolgen van de sociale nadelen.
Overige Stromingen en Conclusie
Van de overige stromingen (de bekendste: Liberalisme, Modernisme, Minimalisme, Postmodernisme en Globalisme) is het meest kenmerkende dat ze een welliswaar vanuit duidelijke idealen en principes werken, maar een moreel kader missen.
Vormgeving vanuit techniek worden leidend bij Modernisme, Minimalisme en Postmodernisme. In het liberalisme is van de aanvankelijke broederschap gedacht, Vrijheid, gelijkheid en broederschap, uit de franse revolutie, weinig over. Daarmee krijgt het individu alle ruimte.
De geldmarkt krijgt steeds meer de ruimte en wordt leidend bij nieuwe ontwikkelingen. De zakenwereld shopt uit bovenstaande stromingen wat het beste het winst model dient. Massaproductie, standaardisatie, gebouwen en ontwerpen terugbrengen tot de kale essentie worden gemeengoed in de 20e eeuw.
Via het Postmodernisme in de jaren 80 komt daar nog een kleine beweging opgang voor de exclusieve projecten waar weer enige opsmuk kan, maar de producten en gebouwen voor de massa blijven kaal. Met aantrekkelijke nieuwe vormgeving wordt dit (onbewust) verdoezeld. Maar op de langere termijn, als het nieuwe of exclusieve eraf is, blijven we zitten met naargeestige kolossen.
In de architectuur is dat het sterkst merkbaar.
Het Globalisme en het internet maken dat deze ontwikkelingen extreme vormen aannemen. Hyper concurentie zorgt niet alleen voor lage prijzen maar ook voor gigantische druk op het bedrijfsleven en zijn werknemers. Tot 1960 had je 3 bakkers die elkaar beconcureerden in een dorp, nu is de hele wereld een potentiele concurent. Er wordt altijd benadrukt dat het aantrekkelijk is voor consumenten, maar iedereen lijkt te vergeten dat elke consument in principe ook een producent is. Dus wat is nu eigenlijk het voordeel ?
Wat er ondertussen gebeurd is dat de gebouwde wereld verschraald. Je koopt via een gelikte website een product wat uit een kale hal komt vaak aan de andere kant van de wereld. Maar ondertussen verdoost de wereld waarin we leven, ook Nederland. Want wie gaat er nog investeren in een mooi gebouw ? Niemand weet of je over 10 jaar nog concurerent bent.
Maar de gevolgen zijn veel en veel groter. Ik vraag me af of we deze wegen waren ingeslagen als we de gevolgen van te voren hadden gekend ? Nu zijn we erdoor verblindt. We weten niet beter. Wil je weten waar dit toe heeft geleidt en gaat leiden ? (klik dan hier.)
Als je de architectonische ruimtelijke beïnvloeding wilt zien (klik dan hier.)