De Dakvorm

Dakvormen hebben veel invloed op de uitstraling van een pand

Ze worden vaak voorgeschreven in bestemmingsplannen.
Maar daarmee ligt de vorm nog niet vast !

Het veel meer dan een keuze van wat we mooi vinden.

Een dakvorm heeft grote invloed op de bruikbaarheid van een pand.

Kies niet te snel een dakvorm !

Een goed en passend ontwerp is niet een optelsom van wat ons aanspreekt. Er zijn eindeloos veel verschillende oplossingen bedacht in de architectuur. In elke periode worden bepaalde oplossingen veel gebruikt. Ze zijn als het ware in de mode. Maar daarmee krijgen we nog niet het mooiste pand of de beste oplossing die bij onze situatie past. Onderstaand het verhaal achter een ongebruikelijke dakvorm keuze. 

Welke dakvorm en volume opbouw ?

doorsnede woning zon en daglicht via trap in woonkamer

Dwarsdoorsnede van het woonhuis over de woonkamer, trap en overloop.  Goed is te zien dat je bij de uitbouw links op de begane grond tot de gevel kunt lopen zonder met je hoofd het schuine dak te raken. Elke vierkante meter is zo beloopbaar. Het geknikte schuine dak erboven beperkt de onbruikbare kubieke meters. De woning is daarmee ook energiezuinig. Er hoeven immers geen onbruikbare kuubs verwarmd te worden.

De opdracht waar in de pagina van ‘Het Gebouw’ over wordt gesproken heeft twee heel specifieke problemen. Hoe kunnen we in een relatief klein volume toch een ruime woning maken ? En hoe kunnen we een gebouw en dakvorm kiezen waarbij de aangebouwde volumes een eenheid vormen met het hoofdgebouw volume ?

Zoals geschreven belangrijk is dan een kapconstructie te nemen met veel bruikbare m3. Het is hier dus belangrijk om verder te kijken dan welk dak type ons tot de verbeelding spreekt. In deze opdracht werden we daar ook mee geconfronteerd. 

Schuine daken zoals een zadeldak, met 2 schuine dakvlakken die elkaar in de nok raken, zijn hier gewenst door opdrachtgever en geëist door gemeente. Deze dakvorm levert in de regel veel onbruikbare ruimte op aan de voet en nok van zo’n dak. Leuk voor opslag van ongebruikte dozen maar levert weinig leefruimte oppervlakte op. Naast het genoemde zadeldak komt langs dit bebouwingslint het schilddak, met 4 schuine dakvlakken veel voor. Deze scoort nog slechter in bruikbare ruimte.  

Een mansarde dak heeft dit nadeel niet. Een knik in deze dakvorm zorgt voor een steile onderzijde en een veel vlakkere bovenzijde. Als de stahoogte onder deze knik valt is dit de dakvorm met meeste bruikbare inhoud en beloopbare oppervlak. Deze dakvorm komt bij boerderijen voor en ook in het gebied Midden-Delfland waar plan locatie ligt. 

Door deze dakvorm bij de uitbouwen terug te laten komen, wordt gehele woning veel meer een eenheid. De extreem lage goten geven geheel een intieme uitstraling die soms bij oude schuren ook aanwezig is. Een mooi contrast met de open polder…

De uitbouwen steken 4 meter uit ten opzichte van hoofdvolume. De maximale maat voor vergunningsvrij. Het plattere deel van mansarde dak komt hierdoor echter te hoog uit voor vergunningsvrij. Daarom is hier gekozen voor de afgeknotte variant van de mansarde kap, met en gedeeltelijk platdak. In hoofdvolume loopt dit platte deel door in dakkapel voorzijde, waardoor huis een bepaalde dynamiek krijgt.

 

schilddak oude boerderij

Zadeldak is de meest voorkomende dakvorm, maar scoort slecht in bruikbare inhoudt en beloopbare oppervlakte.

Dit is een zeer oude vervallen boerderij aan zelfde landweg, mogelijk uit 18e eeuw of eerder.

schilddak afgeknot-schilddak

Het schilddak rechts scoort zo mogelijk nog slechter, tenzij je een verzamelaar bent.

Links de afgeknotte versie ervan met steile helling  is juist een heel efficiënte vorm ervan. Beiden ook gelegen aan de landweg met vaart. 

mansarde dak goedkoop veel gebruiksoppervlakte

Als het woekeren met de beschikbare kubieke – en beloopbare vierkante meters wordt is de mansarde kap meestal de goedkoopste optie. Schuine daken zijn de goedkoopste buitenschil delen van een woning. Daar kan geen enkele rechte gevel tegenop. 

Dakpan keuze

Historisch heeft een dakpan type vaak een duidelijke relatie met bepaalde kapvormen die op een bepaald moment veel gebruikt zijn. Dat is niet toevallig. Vaak, zo niet altijd, past de pan bij de vormgevingsopvattingen van die tijd.

Een dak wat opgedeeld is in kleine vlakke stukken, zoals deze mansarde kap, heeft een bepaalde fijnheid. Een kleine dakpan versterkt dat effect. Gewone pannen als de nu veel gebruikte VH-pan  (verbeterde holle pan) en de in de jaren 80 erg populaire betonnen (RBB-)sneldekpan  zijn dan eigenlijk te groot. Ze maken zo’n verfijnd dak al snel lomp.

De kleine tuile-du-nord pan is dan een prima keuze. die bovendien meerdere geknikte pannen heeft voor de overgang van stijl naar flauwere dakgedeelte. De kruispan heeft ongeveer dezelfde afmetingen en steekt scherper af doordat de pannen steeds een halve pan versprongen zitten. Maar er zijn nog een hele reeks andere compacte pannen leverbaar.

 

Kleine pannen als de tuile-du-nord pan passen bij een verfijnd ontwerp.

Ze zijn ook zeer geschikt voor kleine dakvlakken.

Er zijn ook speciale geknikte pannen voor de overgang van stijle deel naar vlakkere dakvlak van mansarde kap.

De kruispan is ook een kleine pan die geschikt is voor kleine dakvlakken en mansarde kappen.

Iets minder algemeen. Deze pan heeft meer relief en maakt dakvlak dus wat drukker, o.a. doordat pannen steeds in halfsteensverband verspringen. 

Bij aansluitingen zullen dus altijd minimaal de helft van de pannen op maat geslepen moeten worden.

Dakvlakken zijn de plek om zonneenergie op te vangen. Inmiddels wordt volop geëxperimenteerd met alternatieven 3 oplossingen. 

Geïntegreerde daken, waarbij dakpan niet op de pannen komt maar in plaats ervan er een vlakdak ontstaat. 

Monier (V190 volledig geïntegreerd systeem ) heeft voor de vlakke Tuile (du nord) pan een stroken zonnepaneel ontwikkeld van  1,8m breed en 1 pan hoog. (zie foto)

O.a. Tesla is bezig met losse zonnepaneel pannen maar er is nog geen bekend nederlands model beschikbaar.

Elk gebied heeft architectonische elementen die karakteristiek zijn voor het gebied in heden en verleden. Deze kunnen op allerlei manieren worden ingezet  zodat de architectuur meer verbinding te geven een gebied.

Het gevolg hiervan is dat elk gebied is te herkennen en de mensen die er een band mee voelen zich er blijvend mee verbonden voelen en het als van hun zullen zien, waardoor ze zich er voor willen inzetten.

Een neven effect is dat zo’n duidelijk herkenbaar gebied ook weer zijn aantrekkingskracht heeft op de gebieden eromheen.